Istnieje wiele definicji i interpretacji pojęcia marki, coraz częściej używa się go także w odniesieniu do biblioteki. Dla mnie marka biblioteki to przede wszystkim jej wizerunek, który określa jej charakter i cele oraz pozwala na łatwą identyfikację przez użytkowników.

Każda biblioteka od początku istnienia buduje taką czy inną markę - to sposób, w jaki dana biblioteka obecna jest w świadomości swoich użytkowników, mieszkańców gminy, pracowników i partnerów. To zarówno skojarzenia wizualne, jak i wszelkiego rodzaju wyobrażenia, odczucia i oczekiwania, jakie wszyscy oni mają w stosunku do niej.

Na wizerunek marki bibliotecznej ma wpływ bardzo wiele czynników, zaczynając od tych związanych z jej działalnością, czyli ilość i rodzaj zbiorów, jakość świadczonych usług, wygląd pomieszczeń bibliotecznych, sposób, w jaki dana biblioteka komunikuje się ze swoimi użytkownikami, partnerami i pracownikami, jej kultura organizacyjna, misja i wizja. Można śmiało napisać, że marka biblioteki to wszelkiego rodzaju działania zewnętrzne i wewnętrzne, które składają się na obecny w świadomości ludzi wizerunek biblioteki.

Jako bibliotekarze chcemy pracować w bibliotece, która jest postrzegana przez użytkowników i otoczenie jako instytucja sprawnie i profesjonalnie funkcjonująca, która jest szanowana i niezbędna, a przy tym zapewnia bezpłatny dostęp do wielu usług i zaspokaja konkretne potrzeby. Na co zwrócić uwagę, by tak się stało i jak budować wizerunek biblioteki jako marki zaprezentuję poniżej na przykładzie pięciu dobrych praktyk.


1. Logo czyli wierzchnia warstwa marki
dobra praktyka: Miejska Biblioteka Publiczna w Szczecinie

Logo to kluczowy element identyfikacji wizualnej marki, znajduje się na stronie internetowej, w materiałach promocyjnych, jest elementem wystroju budynków i szyldów. Obok nazwy, logo jest pierwszym elementem, który użytkownik powinien kojarzyć z biblioteką. Warto oddać wykonanie logotypu w ręce profesjonalistów - jeśli nie mamy na to funduszy, zwróćmy się z propozycją współpracy do instytucji, która zajmuje się tego typu działalnością, tak jak zrobili to pracownicy Miejskiej Biblioteki Publicznej w Szczecinie. Dyrekcja podpisała porozumienie o współpracy z Wydziałem Sztuk Wizualnych Akademii Sztuki, w wyniku czego pracownicy uczelni i studenci wykonali kilka projektów, z których bibliotekarze wybrali projekt Tomasza Sadowskiego. Obok logotypu biblioteka otrzymała księgę znaku, która nie tylko określa zasady posługiwania się logo, ale także jest podstawowym przewodnikiem po zasadach związanych z wizualizacją graficzną biblioteki.

2. Najlepiej widoczni, widocznie najlepsi
dobra praktyka: Miejska Biblioteka Publiczna w Gdyni

Biblioteka musi być widoczna, znajdować się wszędzie tam, gdzie mogą być potencjalni użytkownicy, a sama oferta biblioteki musi być na tyle interesująca, aby stać się częścią świata swoich odbiorców. Świetnym przykładem takiego działania jest akcja "Przystań Książka" organizowana przez bibliotekę w Gdyni. Jej założenie jest bardzo proste: plaża i wakacje to idealny moment na sięgnięcie po książkę. Bibliotekarze z Gdyni zachęcają do relaksu w swojej przystani ustawionej na plaży – to, co ważne, relaks z książką to nie wszystko. Na mieszkańców Gdyni i turystów zawsze czekają dodatkowe atrakcje - wszystkie zorganizowane wokół książek. Innym przykładem obecności biblioteki w mieście jest regał z książkami, który gdyńscy bibliotekarze ustawili w Urzędzie Miejskim, tak aby urzędnicy i petenci mogli zabrać książkę do domu. Wszystko w myśl zasady: bądźmy wszędzie i dbajmy o rozpoznawalność marki biblioteki.
3. Marka mówi o sobie, o tym co robi i dla kogo 
dobra praktyka: Miejska Biblioteka Publiczna im. Łukasza Górnickiego GALERIA KSIĄŻKI w Oświęcimiu

Biblioteki często nie umieją się chwalić swoimi sukcesami, skutecznością w pozyskiwaniu funduszy czy profesjonalizmem swoich pracowników, a przecież to gwarancja jakości usług oraz wydarzeń, jakie organizują. Sukcesy warto odpowiednio prezentować - tak jak robią to bibliotekarze z Oświęcimia. Galeria Książki od kilku lat jest w czołówce list rankingowych dotacji przyznawanych przez MKiDN - co niewątpliwie świadczy o profesjonalizmie przygotowywanych wniosków. Jednak, co ważne, biblioteka ta zawsze bardzo szybko informuje swoich użytkowników o pozyskanych dotacjach, ich wysokości i konkretnym przeznaczeniu, co pozwala jej budować markę instytucji skutecznej, nastawionej na projekty czytelnicze.


4. Dobra sława - rekomendacje w budowaniu wizerunku marki 
dobra praktyka: Miejska Biblioteka Publiczna im. Jerzego Fusieckiego w Zabrzu 

Bardzo ważnym elementem w budowaniu pozytywnego wizerunku biblioteki są opinie i rekomendacje wystawiane jej zarówno przez użytkowników, jak i zaproszonych gości. Opinie te warto zbierać i przedstawiać, wykorzystując różnorodne kanały – tak, aby prezentować naszą bibliotekę jako instytucję, która świadczy usługi rzetelnie i na wysokim poziomie. Dodatkowo możemy wykreować obraz biblioteki jako miejsca, w którym dużo się dzieje, w którym organizowane są spotkania ze znanymi i cenionymi osobami.

Bibliotekarze z Zabrza każdemu zaproszonemu pisarzowi wydają kartę biblioteczną oraz wykonują z nią pamiątkową fotografię. Powstałe zdjęcie jest udostępniane z hasłem: „Jestem czytelnikiem zabrzańskiej biblioteki”. W roku 2019 w Zabrzu gościło ponad 30 autorów i każdy z nich dostał swoją kartę biblioteczną - na koniec roku utworzono galerię "nowych" czytelników, co z jednej strony było doskonałym podsumowaniem działalności, a z drugiej swoistym zaproszeniem do zostania czytelnikiem. Podobny schemat można powielić robiąc zdjęcia z kartą przedstawicielom władzy lokalnej czy znanym mieszkańcom.
5. Otoczenie fizyczne i jego konsekwencje wizerunkowe
dobra praktyka: Miejska Biblioteka Publiczna im. Teodora Heneczka w Piekarach Śląskich

Otoczenie i wygląd pomieszczeń bibliotecznych nie tylko pełni funkcję utylitarną, niezbędną do prowadzenia działalności, ale jest także elementem umożliwiającym wpływ na postrzeganą jakość usług oraz może stanowić narzędzie identyfikujące i wyróżniające bibliotekę. Minimalny standard to czystość, porządek i funkcjonalność. Im lepsze warunki lokalowe biblioteki, im nowocześniejsze wyposażenie i lepsze urządzenie wnętrz, tym jej pozycja jest wyższa.

Czytelnicy przekraczający próg biblioteki powinni być witani w przyjaznych oku wnętrzach, urządzonych w funkcjonalny sposób z wyczuciem stylu i dobrego gustu. Miejska Biblioteka Publiczna im. Teodora Heneczka w Piekarach Śląskich stopniowo i konsekwentnie realizuje program modernizacji wszystkich swoich siedzib, pozyskując na ten cel fundusze z Urzędu Miasta oraz budżetu obywatelskiego. Dzięki wysiłkowi zespołu biblioteki oraz zaangażowanych mieszkańców udało się w ostatnich latach przeprowadzić w Piekarach pełną lub częściową modernizację części placówek, obejmującą wymianę wyposażenia i infrastruktury stałej, wprowadzenie estetycznych elementów graficznych i wewnętrznego oznakowania. W efekcie biblioteka ma do zaoferowania przejrzystą i estetyczną przestrzeń, do której bez kompleksów można zaprosić nawet najbardziej wymagających użytkowników.

Reasumując: ważne jest, abyśmy byli świadomi, jak istotne jest budowanie marki biblioteki, która pomaga stworzyć wyraźny obraz tego, czym jest biblioteka i jak jest odbierana przez użytkowników. Stworzenie pozytywnej marki biblioteki jest dobrym sposobem na zmianę jej stereotypowego obrazu oraz uzasadnieniem jej funkcjonowania i istnienia. Jeśli chcemy zbudować silną i wiarygodną markę naszej biblioteki, warto odpowiedzieć sobie na następujące pytania:

• Jak w chwili obecnej nasza biblioteka jest postrzegana?
• Czy wizerunek jaki mamy nam się podoba? Czy jest tożsamy z naszą misją i wizją? 
• Kim są adresaci naszych działań i co o nas mówią?
• Dlaczego użytkownicy do nas przychodzą? Z jakiego powodu? Co takiego im dostarczamy?
• Z czym kojarzy się nasze biblioteka?

Gdy już będziemy znać odpowiedzi na te pytania, możemy przystąpić do wypracowania pozytywnego wizerunku biblioteki. Musimy pamiętać, że przy tworzeniu marki biblioteki wszystkie działania muszą być przemyślane i spójne, a ich odpowiednie dopasowanie stworzy jeden obraz.

Pamiętajmy, aby marka biblioteki była tożsama z jej misją i wizją. Nie ma się co oszukiwać, budowanie marki biblioteki to długa i niełatwa podróż, która tak naprawdę nigdy się nie kończy. Marka biblioteki to wartość, o którą zabiegać należy dzień za dniem i którą buduje się nieprzerwanie.