-
Sceariusz
-
Publikacja: 19.01.2014
-
Edycja: 20.01.2014
-
0
-
- Budżet działania: 0 zł
- Czas przygotowania: bez ograniczeń
- Czas trwania: bez ograniczeń
- Liczba organizatorów: 0
- Liczba uczestników: 0
Dane na potrzeby statystyki bibliotecznej gromadzone są różnymi metodami: generowane ze zautomatyzowanych systemów bibliotecznych, na podstawie list obecności (np. szkoleń, imprez), dzienników odwiedzin, itp. W większości przypadków dane zbiera się przez pełny okres sprawozdawczy, np. rok kalendarzowy, rok szkolny. Dla wybranych usług, dla których gromadzenie danych byłoby zbyt czasochłonne, istnieją alternatywne sposoby zbierania danych, w tym tzw. metody próbkowania. Najczęściej stosuje się je – zgodnie z zaleceniami normy międzynarodowej ISO 2789 Informacja i dokumentacja : Międzynarodowa statystyka biblioteczna (najnowsza edycja z 2013 r. będzie w tym roku przetłumaczona na polski) – do obliczania liczby odwiedzin, liczby udostępnień materiałów na miejscu czy liczby zapytań informacyjnych.
Warto mieć wiarygodne dane dotyczące wykorzystania usług bibliotecznych, gdyż:
- pokazują, czy biblioteka realizuje usługi wydajnie i efektywnie ekonomicznie,
- pokazują, czy usługi są odpowiednie obsługiwanej dla populacji,
- pokazują, które usługi są najbardziej wykorzystywane, a które najmniej i czy należy zmodyfikować ich ofertę i zakres.
Takie dane jak liczby odwiedzin będą coraz bardziej przydatne do pokazywania wartości bibliotek. Już nie wystarczy liczba wypożyczeń. Zmieniają się potrzeby i nawyki użytkowników bibliotek, jak również wzorce korzystania z usług, a statystyka powinna to udowodnić. Musimy przekonywać organizatorów bibliotek i instytucje finansujące, że do biblioteki przychodzi się też na imprezy, po pomoc, odrobić lekcje, pograć w gry, obejrzeć film na miejscu, spotkać się ze znajomymi, itp. Musimy też mieć dowody na liczebność odwiedzin wirtualnych i wykorzystanie usług elektronicznych, ale o tym w kolejnej inspiracji.
Do tego wszystkiego potrzebne są statystyki korzystania z usług, z których nie wszystkie wymaga od nas GUS, a są istotne zwłaszcza w większych bibliotekach, np. liczba odpowiedzi na zapytania informacyjne. Niektóre z tych danych będziemy mogli wykorzystać w obliczaniu wskaźników, np. liczba odwiedzin przypadająca na mieszkańca – bardzo ważny wskaźnik dla działań rzeczniczych.
Należy zapoznać się z podanymi tu – na podstawie normy ISO 2789 – sposobami obliczeń, zwracając uwagę na metody próbkowania.
-
Odwiedziny fizyczne liczy się na wejściu lub wyjściu jedną z następujących metod: a) liczenie kołowrotkowe; b) licznik elektroniczny; c) liczenie ręczne. Każda z tych metod może być stosowana w jednym okresie lub wielu okresach i ubruttowiona do oszacowania rocznego. Jeżeli okaże się to konieczne, zaleca się w liczeniu odjęcie liczby wejść i wyjść personelu bibliotecznego oraz osób odwiedzających inne instytucje lub biura mieszczące się w budynku biblioteki.
-
Udostępnianie na miejscu (wolny dostęp do półek) – podaje się liczbę pozycji wyjętych przez użytkowników z półek, w tym przeglądanie na półkach. Liczenie może być szacowane jedną z kilku metod: a) liczenie pozycji ponownie umieszczonych na półkach; b) obserwacja; c) kwestionariusz użytkownika (wręczany przed badaniem); d) techniki stosowane do identyfikacji książek takie jak identyfikacja drogą radiową (RFID). Całkowite dane roczne określa się na podstawie próbki. Zaleca się pobieranie próbki z co najmniej jednego zwykłego tygodnia i ubruttowienie danych.
-
Zapytania informacyjne – podaje się liczbę zapytań skierowanych do biblioteki elektronicznie (pocztę elektroniczną, biblioteczną stronę internetową lub inne środki komunikacji sieciowej). Należy ustalać roczną sumę całkowitą na podstawie próbki. Zaleca się pobranie próbki z co najmniej jednego zwykłego tygodnia i ubruttowienie danych.
-
Warto skonfrontować te definicje z podawanymi w formularzach K-03 GUS – może zaproponowane metody przydadzą się do zbierania danych? Na przykład przytoczoną wyżej definicję odwiedzin fizycznych GUS będzie podawał też od przyszłego roku. Metodę liczenia udostępnień na miejscu przy wolnym dostępie do półek można częściowo wykorzystać w K-03 GUS. Podawania liczby zapytań informacyjnych GUS nie wymaga, ale warto je zbierać, gdyż to wskazuje na spore obciążenie pracowników biblioteki i oczywiście również aktywność użytkowników.
-
Warto zapoznać się z artykułem Hanny Wesołowskiej-Mis w Bibliotekarzu, 2/2009 „Gromadzenie danych statystycznych w polskich bibliotekach naukowych na podstawie danych szacowanych z próbek. Z doświadczeń Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu” Znajdziesz go też w repozytorium SBP http://www.sbp.pl/wydawnictwa/archiwum_cyfrowe/przedmiot/?book_id=509.
Badanie metodą próbkowania będzie polegało na zbieraniu danych w jednym tylko tygodniu w roku, zamiast codziennie. Przystępując do realizacji zbierania danych należy przede wszystkim podjąć decyzję, które dane (rodzaj próbki) będziemy zbierać tą metodą, np.:
- odwiedziny fizyczne w bibliotece,
- korzystanie ze zbiorów na miejscu,
- zapytania informacyjne. Zebrane danych zostaną ubruttowione, to znaczy – w największym uproszczeniu – ich suma pomnożona przez liczbę 52 tygodni w roku. Starając się zminimalizować odchylenia od średniej należy w kalkulacji odjąć dni tygodnia, w których badane agendy regulaminowo nie funkcjonowały, dni świąteczne i wolne od pracy, soboty i niedziele miesiąca lipca (biblioteka nieczynna dla użytkowników), itp.
-
Decyzja, czy badania będą dotyczyły wszystkich agend w większych bibliotekach czy tylko niektórych. Może tak być, że w jednej czytelni będzie bramka licząca wejścia, a metodą próbkowania policzymy odwiedziny w innych agendach.
-
Wybór okresu czasu, w którym przeprowadzimy badania. Dla bibliotek publicznych powinien to być jeden typowy tydzień lub dwa w różnych miesiącach. Pracownicy biblioteki będą najlepiej zorientowani, które tygodnie należy wybrać. Należy pamiętać o tym, że nie mogą to być dni największego ani najmniejszego ruchu w bibliotece.
-
Wybór metody zbierania danych. Może to być liczenie przez bibliotekarzy na podstawie obserwacji, dziennik odwiedzin lub kwestionariusz użytkownika (wręczany przed badaniem).
-
Przygotowanie ujednoliconych formularzy do zbierania danych przez bibliotekarzy lub użytkowników.
-
Wytypowanie osób odpowiedzialnych za zbieranie danych.
-
Zbieranie danych w wyznaczonym tygodniu.
-
Przeliczenie danych w skali całego roku (ubruttowienie) według wyżej wspomnianych wskazówek oraz na podstawie cytowanego tekstu H. Wesołowskiej-Mis
Porównaj wyniki z podobnymi z poprzednich lat i wyciągnij wnioski. Zdecyduj czy warto stosować te metody w kolejnych latach i zrezygnować ze żmudnego zbierania danych codziennie?
37
